خیبرپختونخوا وچ ماحول دوست سیاحتی منظر نامہ، چیلنجز اتے مواقع

رپورٹ: محمد عامر آفریدی

ترجمہ: ڈاکٹر سعدیہ کمال ، محمد طیب

سی??حت (ٹوارزم) تعمیری امور، سکون یا خوشی سانگے آپنڑے گھر توں پرے ویلھا گزارنڑ دے عمل کوں اکھیندن ،لیکن موجودہ دور وچ سی??حت صرف سکون اتے خوشحالی دا سبب نی رہیا بلکہ اے کہیں ملک ، علاقے یا لوکاں کیتے آمدن دا بہوں وڈا ذریعہ بنڑ گئے ، عصر حاضر اچ سی??حت دا کمرشل استعمال کیتا ویندا پئے اتے کہیں ملک دی اقتصادیات وچ ایند اہم حصہ ہوندے ۔ سی??حت دا کمرشل استعمال مغربی یورپ اچ 17ویں صدی وچ شروع تھیا ہئی اتے 21ویں صدی دے شروع اچ عالمی سی??حت کوں عالمی اقتصادیات دا ہک اہم ذریعہ قرار ڈتا گیا ۔ سی??حت اچ یونان اتے روم ودھ اہمی?? دے حامل ملک ہن جتھاں سیاح?? دے پرانڑیں آثار موجود ہن تے دنیا دے ست عجائب سیاحتی جہیں قرار ڈتیاں گئن ۔ بدھ م?? دے مقدس جہیں دی زیارت دا عمل اج توں 2000سال پہلے شروع تھیا ہئی تے ایندے توں اندازہ لاتا ونج سگدے جو سی??حت دی تاریخ کتنی پرانڑیں اے ۔ تھی سگدے جو اے ??مل انسانی دے جمنڑ دے نال ہی شروع تھی گیا ہووے کیوں جو انسان دی قدرتی سوہنڑیاں جہیں نال فطری محبت کریندے ۔

معیشت وچ سی??حت دا اہم حصہ ہوونڑ دی بنا تے ہنڑ ایں شعبے ہک صنعت دا درجہ حاصل کر گھدے اتے دنیا دے بہوں سارے ملک ایں صنعت توں چنگاں فیدہ چیندے پئن ، انہاں ملکاں وچ میکسیکو،سپین، اٹلی، ترکی، چین، آسٹریلیا، سعودی عرب، جرمنی، برطانیہ اتے امریکا سر فہرست ہن۔ وژول کیپٹلسائٹ ویب سائیٹ موجب پوری دنیا اچ سی??حت دی صنعت 330 ملین ملازم?? دے موقع ڈیندی پئ?? اے ۔اے ??نعت ڈاہ فیصد شرح دے حساب نال دنیا دی جی ڈی پی اچ ہر سال8.9 ارب ڈالر دا حصہ پیندی پئ?? اے ۔ دنیا دے 44 ملکاں دی معیشت اچ سی??حت دی صنعت دا 15فیصد حصہ اے ??تے ملازم?? دے موقع پیدا کرنڑ دے حوالے نال ہک اہم صنعت دی شکل اختیار کرچک?? اے ۔ نیوزی لینڈ اچ اے ??نعت 479000 لوکاں کوں ملازمتاں ڈیندی پئ?? اے اینویں کمبوڈیا اچ سیاست دا شعبہ 2.4 ملین لوکاں کوں روزگار ڈیندا پئے۔عصر حاضر اچ سی??حت صرف مقدس یا دلکش مقامات جہیں دی سیر کرنڑ دی حد تئیں محدود کائنی رہی بلکہ اے ??نعت بے شمار قسماں وچ ونڈیج گئ?? اے جیں دیاں کئی مشہور قمساں وچ ماحولیاتی ٹوارزم، تاریخی ٹوارزم، کلچرل ٹورازم، ایڈوینچر ٹورازم، ہیلتھ ٹورازم، مذہبی ٹورازم، ویلج ٹورازم اتے جنگلی حیات ٹورازم نشابر ہن۔

اے ??ساڈی خوش قسمت?? اے جو پاکستان اچ ان ساری قمساں توں فائدہ چاتا ونج سگدے تے اساڈے ملک اچ سیاح?? دے مواقع موجود ہن۔ پاکستان ہک پاسے سی??حت کیتے سوہنڑیں ملک دا حامل اے ??اں ڈوجھے پاسے مذہبی سی??حت کیتے مقدس جہیں وی موجود ہن ۔کیوں جو اے ??طہ مختلف تہذیباں دا مسکن وی رہ چکے اتھاں بدھ م?? دے قدیم آثار موجود ہن۔ پاکستان مختلف ثقافتاں دے امتزاج دا ہک گلدستہ اے پاکستان اچ ہر خطے وچ وسنڑ آلے آپ دی انجھ ثقافت رکھیندن ،چترال دی وادی کیلاش دے قبیلے دا کلچر دنیا اچ ہک وکھرا مقام رکھیندے ۔ اگ?? اساں اچے پہاڑاں دی سیاح?? دے پاسے توجہ کروں تاں اچے اچے پہاڑاں دا ہک سلسلہ رکھیندن دنیا دی ڈوجھی اچی چوٹی دا ناں ” کے ٹو “ اے ??یرھی پاکستان وچ موجود اے اگ?? اساں گلیشیئر دے پاسے توجہ کروں تاں اے وی پاکستان وچ موجود ہن پاکستان اچ ساحل سمندر دی ہک وڈی پٹی موجود اے ??ساڈا ملک آبشاراں داہک سوہنڑاں امتزاج وی رکھیندے ۔

بدقسمتی نال پاکستان اچ گزریل دور اچ ایں سیاح?? دے شعبے کوں خاص توجہ نی ڈتی گئی جیرھی ڈتی ونجڑیں چاہیدی ہئی لیکن موجودہ حکوم?? دے دور اچ ہک امید پیدا تھی گئ?? اے اے ??عبہ چنگی ترقی کریسی ۔ پاکستان تحریک انصاف حکوم?? دے اقتدار اچ آونڑ دے نال ہی وزیراعظم عمران خان قوم توں آپ دے خطاب اچ سیاح?? دے ودھارے کیتے اقدامات کرنڑ دے عزم دا اظہار کریندے ہوئیں آکھیا ہئی جو اگ?? اساں ایں شعبے کوں ترقی تے سہولتاں ڈیووں تاں اے ملک دی معاشی پیداوار کیتے اہم ذریعہ بنڑ سگدے ۔ موجودہ حکومت عالمی سیاحواں کوں سہولتاں ڈیونڑ کیتے وی اقدامات کیتن ، وزیراعظم عمران خان ایں صنعت کوں پیش آندے مسئلیں دے حل اتے صنعت دی ترقی کیتے نیشنل کوآرڈینیشن کمیٹی وی بنڑائ?? اے ایں کمیٹی اچ وزیراعظم دے اووسیز پاکستانیز اتے انسانی وسائل دی ترقی کیتے معاون خصوصی کنوینئر دے طور تے شامل ہن، وفاقی اتے صوبائی نمائندیں تے مشتمل کمیٹی دے ذمہ داریاں اچ نیشل ٹوارزم سٹرٹیجی دے عملدرآمد دا جائزہ گھننڑ تے صوبائی یا علاقائی سطح تے مختلف اقدامات نیشنل سٹرٹیجی اینڈ ایکشن پلان دے نال ہم آہنگ کرنڑ شامل ہن۔ ملک اچ سیاحتی جہیں دی جیو میپنگ ، سیاحتی سہولتاں تے خدمات دا جائزہ گھننڑ وی ایں کمیٹی دے دائرہ اختیار اچ شامل اے ۔ کمیٹی سیاح?? دے ھوالے نال افرادی قوت دیاں صلاحیتاں کوں ودھاونڑ کیتے اقدامات وی تجویز کریسی ۔

کوویڈ 19دی وبا پاروں ملک دے ڈوجھے شعبیں وانگوں سیاح?? دے شعبے تے وی منفی اثر پئے تے اے ??ثرات خیبر پختونخوا اچ سیاح?? دے شعبے تے ودھ ڈکھالی ڈیندن تاں جو سی??حت دی صنعت دی بحالی تے ودھارے کیتے وفاقی حکوم?? دے نال نال خیبر پختونخوا حکومت وی کم کریندی پئ?? اے ۔خیبر پختونخوا حکومت فیصلہ کیتے جو چھوٹے ڈیماں تے پکنک پوائنٹس بنڑائے ویسن ۔سی??حت کیتے اے ??ہیں پورے صوبیں اچ بنڑائیاں ویسن ابتدائی طور تے پنج ڈیماں تے پکنک پوائنٹس بنڑاونڑ دا فیصلہ تھئے جیں اچ صوابی اچ کنڈ ڈیم ، نوشہرہ اچ جلوزئی ڈیم ، کوہاٹ اچ تھاندہ ڈیم، ہری پور اچ چتری ڈیم اتے ایبٹ آباد اچ جانگڑا ڈیم شامل ہن۔ انہاں جہیں تے سیاحواں کوں ریسٹورنٹ اتے پارکنگ تے مشتمل مختلف سہولتاں ڈتیاں ویسن ۔ خیبر پختونخوا دی حکومت سیاحتی مقاصد کیتے سفاری ٹرین اتے بس سروس دی وی منظوری ڈت?? اے ۔سفاری ٹرین اٹک توں پشاور توں تخت بھائی تئیں چلائی ویسی ۔بس سروس پشاور اچ سیاحتی سہولتاں ڈیسی ،ایں منصوبے نال نہ صرف ماحول تے چنگاں اثر تھیسی بلکہ ایندے نال سی??حت کوں ودھارا ملسی ۔

صوبہ خیبر پختونخوا اچ ہک پاسے کمراٹ، سوات ، ناران ، چترال ایبٹ آباد ، صوابی گلیات ،مالاکنڈ ،بونیر تے بٹگرام دے علاقے قدرتی خوبصورتی نال مالا مال علاقے ہن تاں ڈوجھے پاسے ضم شدہ قبائلی علاقہ جات اچ وی سوہنڑیاں سیاحتی جہیں موجود ہن جیں اچ ضلعی خیبر دا تیراہ درہ ہک مشہور علاقہ اے ??تھاں ساوے تے اچے پہاڑ تے سوہنڑے منظر موجود ہن، لیکن بدقسمتی نال گزریل دور اچ اتھاں دے انفراسٹرکچر تے توجہ نی ڈتی گی ہنڑ تیراہ اچ سڑکاں بنڑاونڑ تے کم جار?? اے تے امن و امان وی قائم اے ?? سیاحواں کیتے اے ??لکش جاہ ثابت تھی سگد?? اے ، اینویں ہی اورکزئی کرم ،مومند ،باجوڑ تے وزیرستان اچ وی سیاحواں کیتے قابل دید جہیں موجود ہن ،لوڑھ ایں گال د?? اے جو انہاں علاقیں دی ترقی تے خاص توجہ ڈتی ونجے ایندے نال نہ صرف سیاحواں کیتے نویں جہیں بنڑن بلکہ مقامی لوکاں کیتے روزگار دے موقع وی مل ویسن ، خیبر پختونخوا ٹورازم کارپوریشن دے سال 2018دے جائزے موجب ہر سال صرف گلیات ،ناران ،کاغان اتے کمراٹ توں تقریبا 300ملین ڈالر ریونیو امدے ۔

خیبر پختونخوا ٹورازم کارپوریشن دے میڈیا کوآرڈینیٹر سعد بن اویس توں جڈاں ایں شعبے دی اوکھے اتے ترقی بارے صوبائی حکومت دیاں کوششاں بارے پچھیا گیا تاں انہاں ڈسائے جو صوبائی حکوم?? دے ہر ضلع اچ سیاحتی جاہ تے خاص توجہ ڈتی ویندی پئ?? اے جیرھے علاقیاں اچ آثار قدیمہ دیاں جہیں موجود ہن اتھاں ہیریٹیج ٹورازم کوں ودھارا ڈتا ویندا پئے، انہاں آکھیے جو مالاکنڈ تے ہزارہ ڈویژن اچ سوہنڑیاں جہیں دے ودھارے کیتے کم جار?? اے ۔انہاں آکھیے جو کورونا وبا پاروں سی??حت دی صنعت کوں گھٹ توں گھٹ ڈاہ ارب روپے دا ضیان تھئے جیں اچ دکاناں تے پٹرول پمپ وغیر شامل کائنی ۔ انہاں آکھیے جو صوبائی حکوم?? دے زیر انتظام جتنے وی سیٹ ہاﺅسز تے گیسٹ ہاﺅسز ہن او سارے نجی شعبے کوں لیز تے ڈتے ویندے پئن جیں نال صوبائی خزانے کوں رقم مل ویسی ،ایندے علاوہ سفاری ریل گاڈی ول شروع کرنڑ نال صوبائی تے وفاقی حکومت کوں مالی فائدہ تھیسی ۔ انہاں آکھیے جو سیاحتی جہیں اچ انفراسٹرکچر تے خاص طور تے سڑکاں کوں بہتر کرنڑ دی لوڑھ اے ??ینویں مقامی سیاحواں دے علاوہ بین الاقوامی سیاح وی سیر کرسگدن ۔

خیبر پختونخوا دے چترال ضلع دی مشہور کیلاش وادی دے رہنڑ آلے میڈیکل آفیسر ڈاکٹر ولی خان کیلاش خطے بارے اکھیندن جو اے قبیلہ سینکڑاں سال توں ایں علاقے اچ آباد اے ?? انہاں آکھیے جو کیلاش قبیلہ ہک وکھری ثقافت رکھدے ایں ثقافت کوں انہاں صدیاں توں زندہ رکھیا ہویا اے ۔انہاں آکھیے جو کیلاش کلچر کوں ڈیکھنڑ کیتے پرے پرے توں سیاح آندن ۔ انہاں ڈسائے جو کیلاش اچ مختلف قسم دے میلے وی منعقد کیتے ویندن جیں توں اتھاں سے وسنڑ آلیں دی ثقافت دی عکاسی تھیند?? اے ،ہر موسم اچ فیسٹیول تھیندن جیں کوں ڈیکھنڑ کیتے پاکستان سودھے دنیا توں اتھاں لوک آندن ۔انہاں آکھیے جو کیلاش اچ ساریں توں وڈا فیسٹیول دسمبر دے مہینے وچ تھیندے جیرھا جو اٹھ دسمبر توں 22دسمبر تئیں تھیندے ، ڈوجھا فیسٹیول مئی دے مہینے اچ 14توں 16مئی تئیں تھیندے اے ??ہار دا فیسٹیول ہوندے جیں اچ پوری دنیا توں اتھاں لوک آندن ۔

سوا?? دے رہائشی جاوید عظیمی اکھیندن جو سوات اچ سی??حت دیاں بہوں ساریاں سوہنڑیاں جہیں موجود ہن اتھاں دا موسم وی چنگاں ہوندے ۔ انہاں آکھیے جو سوات پھلاں تے فصلاں کیتے وی مشہور اے ??ج کل اخروٹ دا موسم اے ??ے گرمی دے موسمی پھل مک گئن ۔ انہاں آکھیے جو انھالے سیالے وچ لوک اتھاں سی??حت کیتے آسگدن ، اتھاں ہر طرح دے قدرتی سوہنڑے منظر موجود ہن ،دریا تے آبشاراں وی ہن ۔ انہاں آکھیے جو سوات دا حسین ڈیکھنڑ آلا اے ??ے مقامی تے بین الاقوامی سیاحواں کوں سوات دی سیر دی چس چاونڑیں چاہید?? اے ۔اگر انہاں علاقیں دے علاوہ خیبر پختونخواہ دے ڈوجھے علاقیں اچ وی سیاح?? دے شعبے اچ سرمایہ کاری کیتی ونجے تاں ایندے بہوں چنگاں فائدہ تھیسی ۔سیاحتی جہیں تے پجنڑ کیتے رستے دی لوڑھ اے ??ہاں جہیں تئیں چنگیاں سڑکاں دی سہولت ڈتی ونجنڑیں چاہید?? اے ،انہاں جہیں اچ معیاری ہوٹل تے ریسٹورنٹ بنڑاونڑ دی لوڑھ اے ?? ایندے نال سرمایہ کاری دے نال روزگار دے موقع وی بنڑ ویسن لوک سیاحتی جہیں آلے پاسے آسن ۔

بشکریہ اے پی پی!